علی دایی در سال ۱۳۴۸ در روستایی خروسلو واقه در شهرستان بیله سوار از اردبیل متولد شد. در سال ۱۳۶۶ در رشته مهندسی عمران دانشگاه شریف پذیرفته شد، اما به دلیل بازی فوتبال هنگام اذان ظهر در گزینش ورود به دانشگاه رد شد. همان سال در رشته مهندسی کشاورزی دانشگاه آزاد تهران جنوب هم قبول شد و دو ترم هم به دانشگاه رفت. ولی در سال ۱۳۶۷ دوباره در کنکور شرکت کرد و اینبار بدون آن که گزینش گریبانگیرش شود در رشته متالورژی دانشگاه صنعتی شریف پذیرفته شد و لیسانس خود را بهمن ماه سال ۱۳۷۱ از همان دانشگاه دریافت کرد[۳]؛ او تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ارشد تربیت بدنی دانشگاه آزاد ادامه داد. وی متاهل است و اکنون ساکن محله شهرک غرب در تهران میباشد.[۴] فرزند اول وی در سال ۱۳۸۸ به دنيا آمد.
علی دائی علاوه بر فوتبال، در تجارت نیز موفق بودهاست و گرداننده چندین شرکت بزرگ، چند فروشگاه، کارخانه تولیدی پوشاک ورزشی و عضو اتاق بازرگانی تهران است.علی دایی علاوه بر کارهای پوشاک ورزشی در ساختمان سازی هم فعالیت دارد. علی دایی در شهرک گلستان شهر زادگاهش(اردبیل) یک مدرسه راهنمایی به نام ابوالفضل دایی (پدرش) ساخته است و از خیرین مدرسه ساز اردبیل می باشد
دائی طی سالهای اوج فوتبال خود و همچنین پس از دوران بازیکنی خود، بارها در مسابقات فوتبال با نیات خیرخواهانه به میدان رفتهاست (از جمله در دیدار ستارگان فوتبال جهان و تیم منتخب بوسنی با همراهی روبرتو باجو و دیگر ستارههای افسانهای فوتبال و همچنین بازی دوستانه نود دقیقه برای ماندلا که بین تیم منتخب جهان و تیم منتخب آفریقا، به مناسبت تولد ۹۰ سالگی نلسون ماندلا برگزار شد، که این بازی یکی از زیباترین بازیهای دوستانه علی دایی به شمار میرود). او همچنین همراه بامادلین آلبرایت و دیوید بکهام و...، با سازمان یونیسف، به عنوان سفیر صلح همکاری دارد.
دایی، فوتبال را از باشگاههای کوچک شهر اردبیل همچون استقلال اردبیل و وشهرداری اردبیل آغاز کرد. او پس از قبولی در دانشگاه صنعتی شریف و اقامت در تهران، به تیم تاکسیرانی تهران، سپس به بانک تجارت پیوست و در این تیم بود که مورد توجه بیشتری قرار گرفت و برای اولین بار به تیم ملی دعوت شد.
دایی بعدها به پرسپولیس تهران و سپس السد قطر پیوست و از این تیم راهی اروپا شد و به باشگاه آلمانی آرمینیا بیلهفلد پیوست. مقصد بعدی او بایرن مونیخ آلمان بود. فرانس بکنبائر رییس باشگاه بایرن مونیخ، علی دائی را برای این باشگاه انتخاب کرد و وی را مهاجمی در سطح جهانی معرفی کرد. حضور دایی در بایرن مونیخ آلمان نقطه اوج فوتبال او بود، زیرا پیش از آن حضور بازیکنی ایرانی و حتی آسیایی، در یک باشگاه معتبر، نظیر بایرن مونیخ سابقه نداشت. دایی به همراه بایرن مونیخ تا فینال جام باشگاههای اروپا رفت و در نهایت مدال نقرهٔ آن بازیها را به دست آورد. گرچه دایی در بازی فینال به میدان نیامد.
او سپس به هرتا برلین پیوست و با پوشیدن پیراهن شماره ۹ از اصلیترین بازیکنان این تیم بود. دایی با هرتا برلین هم در جام باشگاههای اروپا بازی کرد و دو بار دروازهٔ چلسی و یکبار دروازهٔ آث میلان را گشود. حضور موفق علی دائی در باشگاههای اروپایی، راه را برای بسیاری از بازیکنان آسیایی از جمله هیده توشی ناکاتا و مهدی مهدوی کیا گشود.
علی دایی با باشگاه سایپا به عنوان بازیکن و سرمربی تیم سایپا، در سال ۱۳۸۵ فعالیت خود را آغاز کرد. این تیم توانست در خرداد ماه ۱۳۸۶ قهرمانی ششمین لیگ برتر را به دست آورد. او همزمان با قهرمانی سایپا در روز ۷ خرداد ۱۳۸۶، بازدن گل قهرمانی سایپا، که آخرین گل رسمی آقای گل جهان بود، از بازیگری در رشته فوتبال، در مقاطع رسمی، برای همیشه خداحافظی کرد.
علی دایی بخاطر معروفیت در سطح بینالمللی و جایگاه خاصش در فیفا به عنوان سفیر حسن نیت جهانی برگزیده شد. او پیش از آن به عنوان سفیر حسن نیت یونیسف در ایران برگزیده شده بود که با ارتقا او به عنوان سفیر حسن نیت نهضت جهانی خانم مهتاب کرامتی به عنوان سفیر حسن نیت یونیسف برگزیده شد.[۵][۶][۷]
علی دایی در سالهای اخیر همواره بازیکن اصلی ایران و کاپیتان این تیم بودهاست. او بیشترین بازی ملی و بیشترین گل زدهٔ تاریخ تیم ملی را دارد (گلهای زدهٔ او در میان تمام تیمهای جهان نیز اول است).
او در جام ملتهای آسیا ۱۹۹۶ امارات به همراه باقری و عزیزی از بهترین ستارگان ایران بود.
دائی در بازی معروف ایران و استرالیا در بازی پلی اف مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۸ (۱۳۷۷) فرانسه پاس گل دوم ایران را برای خداداد عزیزی ارسال کرد و این گل باعث راهیابی ایران به جام جهانی شد.
او به همراه ایران در دو جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه و ۲۰۰۶ آلمان به میدان آمد و در ۵ بازی ایران در این بازیها شرکت کرد. پاس دایی بود که زمینه گذار گل مهدویکیا به آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ شد.
از نقاط اوج دوران ورزشی دایی را میتوان روز ۲۴ آبان ۱۳۸۳ دانست. او در این روز و در مسابقات مقدماتی راهیابی به جام جهانی ۴ بار دروازهٔ لائوس را گشود تا نام خود را به عنوان اولین فوتبالیست تاریخ جهان که ۱۰۰ گل در بازیهای ملی به ثمر رسانده ثبت کند. علی دایی در لیگ برتر ایران در سال ۱۳۸۶ به عنوان سرمربی و بازیکن توانست تیم سایپا را به قهرمانی برساند.